Nowa Dęba – miasto w województwie podkarpackim, w powiecie
tarnobrzeskim, siedziba władz miejsko-wiejskiej gminy Nowa Dęba.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa
tarnobrzeskiego.
Gospodarka
W mieście znajdują się tereny należące do Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy
Ekonomicznej „EURO-PARK WISŁOSAN”, w której znajdują się m.in. Zakłady Metalowe
„Dezamet” wchodzące w skład Grupy Kapitałowej Bumar. W pobliżu miejscowości
znajduje się duży poligon wojskowy należący do jednostki wojskowej nr 2090
(m.in. wynajmowany na ćwiczenia wojsk NATO).
Historia
Biurowiec Nadleśnictwa Nowa Dęba
Nowa Dęba, ul. 1 Maja, 2011 r.
Nowa Dęba, ul. Jana Pawła II, 2011 r.
Powstanie Nowej Dęby było ściśle związane z założeniem na terenach Puszczy
Sandomierskiej Centralnego Okręgu Przemysłowego. Wtedy to właśnie postanowiono
wybudować w niewielkiej wsi Dęba wytwórnie amunicji nr 3. Jej budowniczym i
pierwszym dyrektorem był płk Jan Szypowski, wcześniejszy wicedyrektor Wytwórni
Amunicji nr 2 w Skarżysku Kamiennej. Wpływ na decyzję miał właśnie istniejący w
pobliżu poligon wojskowy, na którym można było przeprowadzać próby z amunicją,
oraz bliskość zakładów przemysłu metalowego i chemicznego. Pieniądze na budowę
fabryki pochodziły z francuskiej pożyczki zbrojeniowej. W roku 1938 rozpoczęto
budowę osiedla mieszkaniowego dla przybywających z różnych stron Polski
fachowców, głównie kadry technicznej. Oprócz infrastruktury technicznej powstało
osiedle mieszkaniowe, szkoła, szpital, stołówka oraz basen kąpielowy o wymiarze
50 m. Po wybuchu II wojny światowej Dębę zajęli Niemcy, którzy dostosowali
fabrykę do swoich celów. Na terenach dębskiego poligonu wraz ze swoimi
żołnierzami ćwiczyła armia generała Paulusa, bezpośrednio przygotowująca wyprawę
na Związek Radziecki. Tematem spornym jest, czy sam Paulus w ogóle w Dębie się
pojawił. Badania przeprowadzone w Archiwum Bundesarchiv-Militararchiv we
Freiburgu w roku 2008, ostatecznie wykazały, że gen. Friedrich Paulus nigdy na
terenie Dęby nie przebywał. W roku 1944 do Dęby wkroczyła Armia Radziecka. Po
wojnie fabryka została odbudowana i przekształcona w przedsiębiorstwo państwowe
o nazwie Zakłady Metalowe DEZAMET. Wtedy właśnie nastąpił największy rozwój tego
zakładu oraz miejscowości. Zakłady Metalowe obok wyrobów zbrojeniowych
produkowały żelazka, gofrownice, silniki motocyklowe, motorowerowe i łodziowe. W
1957 roku powstał drugi ważny zakład – Spółdzielnia Inwalidów „Zjednoczenie”,
która na stałe związała się z miastem, pełniąc również ważną rolę społeczną,
jaką jest integracja osób niepełnosprawnych z resztą mieszkańców miasta. Nadanie
praw miejskich Dębie miało miejsce 31 grudnia 1961 roku. Wtedy też zmieniono
nazwę na Nowa Dęba. Obecnie jedna z ulic Nowej Dęby oraz Ośrodek Szkolenia
Poligonowego Wojsk Lądowych noszą imię płk. Jana Szypowskiego („Leśnika”).